Jaskinia Altamira i malowidła naskalne

W Kantabrii, 2 km od miasteczka Santillana del Mar znajduje się miejsce, w którym po raz pierwszy na świecie znaleziono paleolityczną sztukę naskalną.

Malowidła naskalne w Cueva de Altamira

Jaskinia Altamira pełna jest malowideł tworzonych przez wiele pokoleń prehistorycznych ludzi. Według najnowszych badań większość z nich została wykonana 35000 – 11000 lat p.n.e. czyli w epoce kamienia łupanego. Tak przynajmniej wskazują badania oparte na rozpadzie promieniotwórczym izotopów uranu.

To co zachwyca najbardziej to wysoka jakość artystyczna i precyzja z jaką wykonano wszystkie rysunki. Bez trudu można rozpoznać w nich sylwetki zwierząt (np. żubry, konie, sarny), które niejednokrotnie ukazane są w rozmaitych pozach. Wśród malowideł znajdziemy też figury geometryczne, zantropomorfizowane przedstawienia różnych postaci oraz bardziej abstrakcyjne kształty.

Rysunki wykonywano z wykorzystaniem trzech kolorów: czerwieni, czerni i fioletu. Do ich nanoszenia na skałę wykorzystywano coś, co dziś moglibyśmy nazwać prehistoryczną wersją aerografu. Była to kość z wydrążonym wnętrzem, przez które wdmuchiwano farbę.

Prehistoryczni artyści umiejętnie dobierali także fakturę (np. wybrzuszenia skalne) do lepszego zaprezentowania malowanych elementów. Niektóre miejsca nawet dziś są jednak mocno zaskakujące. Przykładem może być sklepienie na wysokości 1-2 metrów, na którym zostały wykonane malowidła. Ich twórca z pewnością musiał wykonywać je w pozycji leżącej, co nawet dla współczesnych artystów byłoby sporym utrudnieniem.

Obrazy z jaskini Altamira traktowane są jak prawdziwe arcydzieła. Niektórzy widzą w nich odniesienia do magii i wierzeń pradawnego człowieka. Ci bardziej pragmatyczni uznają dzieła z Altamiry za przełom w sztuce i umiejętności odzwierciedlania rzeczywistości przez pradawnego człowieka. Istnieją nawet teorie, że malowidła w jaskini zostały stworzone przez neandertalczyków. Niestety żadna z nich póki co nie jest potwierdzona.

Jak została odkryta jaskinia Altamira?

Cueva de Altamira wśród okolicznych mieszkańców była znana od wieków. Największe zainteresowanie zaczęła jednak wzbudzać od 1868 r., gdy przypadkiem odkrył ją myśliwy, Modest Peres. Badaniem wnętrza groty zajął się kilka lat później hiszpański prawnik i miłośnik archeologii, Marcelino Sanz Sautola. To on, zauważając na sklepieniu malowidła naskalne zaprosił do współpracy profesora Uniwersytetu Complutense w Madrycie.

W 1880 r. obaj uczeni ogłosili na łamach prasy informację o odkryciu prehistorycznych malowideł. Niestety środowisko naukowe podeszło do tej wiadomości bardzo sceptycznie. Sautola był publicznie wyśmiewany i posądzany o fałszerstwo – mówiono, że zlecił wykonanie malowideł znajomemu artyście (nikt nie wierzył, że tak dobrze zachowane rysunki pochodzą z czasów prehistorycznych).

Plotki rozprzestrzeniały się błyskawicznie, a dobre imię Sautoli zostało przywrócone dopiero po jego śmierci, gdy w 1902 r. zaczęły pojawiać się dowody na to, że malowidła z Altamiry są prawdziwe.

Jaskinia Altamira za zamkniętymi drzwiami

Kolejne badania naukowe potwierdzające teorię Sautoli, przyczyniły się też do wzrostu liczby odwiedzających. W samym 1973 r. jaskinia została otwarta dla blisko 175 tys. osób. Efekty tej intensywnej eksploatacji poniosły za sobą spore konsekwencje.

Ciepło i dwutlenek węgla wydychany przez turystów szybko przyczyniły się do pogorszenia stanu rysunków. Sytuacja stała się na tyle poważna, że w 1977 r. jaskinia Altamira została zamknięta. Pięć lat później otwarto ją ponownie, jednak dostęp do niej miało zaledwie kilka osób dziennie (na listę oczekujących trzeba było wpisać się z trzyletnim wyprzedzeniem).

Niestety nawet ograniczenie liczby odwiedzających nie przyniosło oczekiwanych efektów. W 2002 r. Cueva de Altamira została ponownie zamknięta ze względu na rozprzestrzeniające się w niej glony i grzyby. Naukowcy i konserwatorzy próbowali zlikwidować je za pomocą środków chemicznych, jednak nie przyniosło to oczekiwanych rezultatów. Ostatecznie jaskinia została zamknięta na stałe, aby panujący w niej wcześniej mikroklimat mógł samoistnie odtworzyć się na nowo.

Walka o Altamirę

Zamknięcie Altamiry to dla Kantabrii spory cios. Lokalne władze zwracają uwagę, że jest to największy skarb tego regionu i jeden z głównych powodów, dla którego odwiedzają go turyści. Badacze są jednak nieugięci i trudno im się dziwić. Dalsza eksploatacja jaskini mogłaby doprowadzić do całkowitego zniszczenia malowideł i utraty ważnego dla całej ludzkości dziedzictwa (od 1985 r. jaskinia jest na liście Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO).

Stan mikroklimatu panującego wewnątrz Altamiry jest stale monitorowany. Od marca 2015 r. prowadzone są badania nad wpływem obecności człowieka na stan rysunków. W tym celu, w każdy piątek losowane są nazwiska pięciu szczęśliwców, którzy tego dnia będą mogli wejść do jaskini na 37 minut, zwiedzając ją pod czujnym okiem badaczy. Lista odwiedzających jest udostępniana publicznie na stronie internetowej Muzeum Altamiry, a żeby wziąć udział w losowaniu i dać sobie szansę na oglądnięcia prehistorycznych dzieł sztuki na własne oczy, należy udać się do muzeum w piątek przed godziną 10:30. Losowanie odbywa się o 10:40 w holu muzeum.

Jeśli natomiast szczęście Ci nie dopisze, pocieszeniem może być to, że od 2008 r. w Muzeum Altamiry (Museo de Altamira) znajduje się replika oryginalnej jaskinii, którą mieszkańcy nazywają Neocueva.

Jaskinia Altamira w 3D (Muzeum Altamira)

Neocueva jest częścią Muzeum Altamiry, która w niezwykle precyzyjny sposób oddaje wnętrze oryginalnej jaskini. Trójwymiarowa reprodukcja została stworzona z wykorzystaniem najnowocześniejszych technologii i pozwala na dostrzeżenie malowideł nawet w trudno dostępnych miejscach. Choć daleko jej do oryginalnej jaskini, a wśród niektórych odwiedzających Neocueva zdobywa miano „kiepskiej podróbki”, to mimo wszystko warto zobaczyć ją na własne oczy.

Wewnątrz Muzeum Altamiry znajdziemy także wiele innych informacji na temat życia w epoce kamienia łupanego. Instytucja prowadzi również warsztaty i zajęcia dla dzieci, które przybliżają historię i prehistorię związaną z tym miejscem. Wewnątrz znajdziemy też czasowe ekspozycje pokazujące różne spojrzenia na Altamirę i sztukę człowieka pierwotnego.

Informacje praktyczne o Muzeum Altamiry

Muzeum Altamiry otwarte jest siedem dni w tygodniu w godzinach od 9:30 do 20:00. Koszt wizyty w muzeum to 3€ (bilet ulgowy: 1,5€). W soboty od godziny 14:00 oraz w niedziele wstęp jest darmowy. Na bezpłatną wizytę w Muzeum Altamiry możemy także wybrać się 18 maja (Międzynarodowy dzień muzeów), 12 października (święto Día de la Hispanidad), 16 listopada oraz 6 grudnia.

Adres muzeum: Avenida Marcelino Sanz de Sautuola, 39330 Santillana del Mar

Inne jaskinie, które warto zobaczyć w Kantabrii

Tak jak wspomniałam wcześniej, wstęp do Jaskini Altamira i zobaczenie na własne oczy najstarszych rysunków na świecie nie jest możliwy (stąd jedynie możliwość oglądania ich reprodukcji w muzeum). Jeśli jednak lubisz chodzić po tego typu miejscach, odwiedź inne jaskinie w Kantabrii, w których również zaprezentowana jest prehistoryczna sztuka naskalna:

• El Penedo
• Hornos de la Peña
• Covalanas
• Monte Castillo – prehistoryczne malowidła z jaskini Monte Castillo również wpisane są na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO

Jaskinia Altamira na mapie

Odkryj Kantabrię

Każdy region Hiszpanii dzieli się na prowincje. Ich nazwy często pokrywają się z nazwami głównych miast wchodzących w ich skład. Kantabria składa się tylko z jednej prowincji. W jej skład wchodzi jednak wiele miejscowości, które mają do zaoferowania rozmaite atrakcje turystyczne. Oto niektóre z nich:

Zobacz także: Fiesta del Orujo, Labirynt w Villapresente.