Pierwsze skojarzenie, które przychodzi do głowy, kiedy myślimy o Santiago de Compostela to religia chrześcijańska i związane z nią pielgrzymki szlakiem św. Jakuba. I choć niewątpliwie jest to ważny element tożsamości tego miasta, to nie jest to jedyny powód, dla którego warto je odwiedzić.
Santiago de Compostela, miasto w północno-zachodniej Hiszpanii, to stolica regionu Galicja i jeden z najbardziej znanych ośrodków kultu chrześcijan. Powodem jest święty Jakub Starszy – jeden z dwunastu apostołów Chrystusa, którego ciało, jak podaje legenda, zostało przetransportowane łodzią do Hiszpanii i pochowane w miejscu, w którym dziś stoi miasto. Dla osób posługujących się językiem hiszpańskim powiązanie tej postaci z miastem nie powinno być zaskoczeniem, bo Santiago to hiszpański odpowiednik imienia Jakub. Nazwa „compostela” pochodzi z kolei od łacińskiego campus stellae, co oznacza pole gwiazd. Co wspólnego z miastem ma rozgwieżdżone niebo? Wszystkiego zaraz się dowiecie.
Legendarna historia powstania miasta
Zanim wybierzecie się odkrywać ulice tego miasta, koniecznie przeczytajcie o jego fascynującej historii. Choć wykopaliska archeologiczne ujawniły w tym miejscu ślady rzymskiej willi, która powstała jeszcze w starożytności, to jednak historia miasta tego rozpoczyna się dopiero w IX wieku.
Z początkami miasta wiąże się pewna legenda. W 813 roku pewien pustelnik o imieniu Pelagius śledząc trakt niezwykle jasnych gwiazd na niebie, natrafił na kamienną arkę, o zbadanie której poprosił miejscowego biskupa Theodemira. Ten uznał tę sprawę za wartą sprawdzenia, gdyż wierzył w popularną w tamtych czasach legendę, mówiącą o tym, że św. Jakub – który zginął śmiercią męczeńską w Jerozolimie – pochowany został w kamiennej arce na terenach pobliskiej wioski Iria Flavia.
Biskup rzeczywiście odkrył kamienny grobowiec ze szczątkami św. Jakuba. Nie omieszkał też powiadomić o tym niezwykłym cudzie samego króla Asturii, Alfonsa II. Król nie tylko przybył na miejsce z całym swoim dworem i potwierdził istnienie grobu apostoła, ale także ogłosił go patronem królestwa, a w miejscu cudownego odnalezienia grobu nakazał zbudować pierwszy kościół. Miała być to prosta świątynia, chroniąca mauzoleum z okresu rzymskiego. To właśnie wokół kościoła zaczęło powstawać miasto, którego założenie datuje się dokładnie na 830 rok.
Katedra św. Jakuba
Historia świątyni
Katedra św. Jakuba jest zdecydowanie najczęściej odwiedzanym zabytkiem Santiago de Compostela. Skoro wiecie już co nieco o początkach tego miejsca, czas dowiedzieć się o nim nieco więcej. Pierwsza zabudowa niewielkiej świątyni szybko przestała wystarczać gromadzącym się przy niej osadnikom i mnichom. Pod koniec IX wieku powstał w jej miejscu kościół, który po niecałych 100 latach został zburzony przez muzułmanów. Na szczęście świątynię nie tylko szybko odbudowano, ale zdecydowano postawić także przy niej pokaźnych rozmiarów romańską katedrę. Jej budowę rozpoczęto w 1075 roku, podczas rządów biskupa Diego Peláeza. Co ciekawe świątynia od razu uzyskała status kościoła katedralnego. Co działo się dalej?
- 1100 rok – z polecenia papieża Urbana II założono przy katedrze siedzibę arcybiskupa,
- 1122 rok – położono ostatni kamień podczas budowy katedry, o czym wyraźnie mówi Księga św Jakuba (Liber Sancti Iacobi),
- 1211 rok – wtedy miejsce miała uroczysta konsekracja katedry, w której uczestniczył między innymi sam król Leónu – Alfons IX,
- 1495 rok – przy archikatedrze powstał uniwersytet, który funkcjonuje w Santiago de Compostela do dnia dzisiejszego.
Wnętrza i najważniejsze zabytki Katedry w Santiago de Compostela
Katedra w Santiago de Compostela to oczywiście nie tylko niezwykły historyczny monument, ale także arcydzieło architektury i sztuki. Z jej dachu roztacza się zachwycająca panorama całego miasta, a do świątyni wzrok przykuwa nie tylko fasada, ale także krużganek z XVI wieku, będący integralną częścią katedry oraz pałac arcybiskupi wybudowany w XVIII wieku. Jeśli konstrukcję oglądacie od zachodu, Wasze spojrzenie przyciągnie z pewnością jeden element. Mowa o Pórtico de la Gloria, Portalu Chwały, uważanym za ponadczasowe arcydzieło sztuki uniwersalnej.
Wnętrze tej świątyni to z kolei prawdziwa skarbnica dzieł sztuki. Znajdziecie tam XVIII-wieczne organy, zakrystię pełną drogocennych obrazów i niezwykłą, srebrną trumnę na wzór tych romańskich, w której przechowywane są szczątki męczennika. Jeśli to ołtarz główny zachęcił Was do dłuższego przystanku, nie poświęcajcie jednak uwagi wyłącznie trumnie. Największą osobliwością katedry Santiago de Compostela jest znajdujący się przy ołtarzu botafumeiro. Ta ogromna, 700-letnia kadzielnica zawieszona na sklepieniu katedry waży 60 kg i mierzy 160 cm wysokości. Do jej rozpalenia trzeba zużyć około 40 kg węgla drzewnego i kadzidła. Rozkołysane botafumeiro potrafi rozwinąć prędkość nawet 60 km/h, rozprzestrzeniając kadzidlany dym nawet w najmniejszych zakamarkach katedry.
CIEKAWOSTKA: Kiedyś kadzielnica botafumeiro była używana podczas każdej głównej niedzielnej mszy świętej, a podczas Roku Świętego Jakubowego – codziennie podczas Mszy dla Pielgrzymów. Dziś można zobaczyć ją „w akcji” tylko 12 razy w roku.
Droga św. Jakuba – Pielgrzymkowy Szlak
Pierwsze pielgrzymki do grobu świętego odbywały się już w IX wieku. Miały one jednak zgoła inny charakter niż dzisiaj. Często traktowano je jako element resocjalizacji – pątnicy zadawali je sobie samodzielnie jako pokutę, lub były one nakazywane wyrokiem sądowym.
Średniowieczne pielgrzymki do Santiago de Compostela czasem były też elementem zadośćuczynienia i sposobem na umocnienie wiary. Zdarzało się, że całe miasta lub parafie organizowały pielgrzymki w ważnych dla swojej społeczności intencjach (np. prośby o pomyślne plony, koniec suszy lub wyleczenie zarazy).
Szczyt popularności Szlaku św. Jakuba, znanego także jako Szlak Camino de Santiago, miał miejsce w okresie od XI do XIV wieku. Były lata, kiedy pielgrzymkową trasę przemierzało nawet milion osób i więcej! Tak duże zainteresowanie sprawiło, że w XII wieku Santiago de Compostela zostało uznane za trzecie (po Jerozolimie i Rzymie) najważniejsze święte miejsce chrześcijan.
Buen camino
Ponad tysiącletni szlak świętego Jakuba również dziś cieszy się ogromną popularnością. Przyciąga nie tylko osoby dużej wiary, ale i wszystkich tych, którzy pragną przeżyć przygodę swojego życia, są w przełomowym momencie życia albo po prostu chcą zwiedzić Hiszpanię i inne europejskie kraje w sposób mniej konwencjonalny. Dodatkową zachętą jest fakt, że Camino de Santiago można przebyć na wiele sposobów, wybierając trasę najodpowiedniejszą dla siebie. Wśród tych najpopularniejszych można wymienić: Camino Francés, Camino de Fisterra, Camino del Norte, Camino Aragonés, Camino Primitivo i Camino Inglés. Trasy prowadzące do Santiago de Compostela można łatwo rozpoznać po oznaczeniu w formie charakterystycznej muszli św. Jakuba, która jest jednocześnie symbolem pielgrzymów.
Przemierzając Drogę św. Jakuba, z pewnością często usłyszysz od innych pielgrzymów i okolicznych mieszkańców pozdrowienie „Buen Camino„, co oznacza „Dobrej Drogi„. Wśród bardziej znanych osób, które odbyły pielgrzymkę do Santiago de Compostela, można wymienić między innymi: Karola Wielkiego, Izabelę Kastylijską oraz św. Franciszka z Asyżu. Papież Jan Paweł II podróż szlakiem Camino de Santiago odbył aż dwukrotnie.
WARTO WIEDZIEĆ: Jeśli interesuje Cię przejście Drogi św. Jakuba koniecznie przeczytaj książkę „Camino de Santiago. Przewodnik dla Pielgrzymów” (Szymon Pilarz).
Sekrety miasta Santiago de Compostela
Nie tylko katedra, ale i całe historyczne centrum Santiago de Compostela zasługuje na zwiedzenie. Klasztory, kościoły i budynki w tradycyjnym stylu połączone są siecią wąskich, starych, ale niezwykle urokliwych uliczek, przeplatających się gdzieniegdzie z klimatycznymi placykami. Wpisane w 1985 roku na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO stare miasto pełne jest zabytków – zarówno takich o charakterze religijnym, jak i tych bardziej świeckich.
Plaza del Obradoiro
Nazwa tego placu pochodzi prawdopodobnie od znajdujących się tam niegdyś warsztatów kamieniarskich, które pracowały przy budowie barokowej fasady katedry. Tak, to właśnie na tym placu wita pielgrzymów powalający majestat katedry św. Jakuba. Wielu uważa, że to dlatego uznaje się go za ścisłe centrum Santiago de Compostela, ale to nie do końca prawda, bo katedra nie jest jedynym istotnym dla miasta budynkiem okalającym ten plac.
Znajdujący się tam Hostal de los Reyes Católicos, hostel w którym po długiej wędrówce zatrzymuje się duża część pielgrzymów, dawniej był szpitalem dla wędrowców, z kolei w Colegio de San Xerome mieści się dziś rektorat uniwersytetu, natomiast Palacio de Raxoi pełni rolę siedziby ratusza w Santiago. Jakby się nad tym zastanowić, plac wraz z otaczającymi go budynkami reprezentuje główne bieguny życia w stolicy Galicji: religię, edukację, opiekę oraz administrację.
Mercado de Abastos
Chcecie zobaczyć ułamek lokalnej codzienności? W takim razie nie możecie ominąć tego pełnego kolorów targu. Poprzednikiem dzisiejszego Mercado de Abastos był Mercado de la Ciudad, bardzo istotny dla historii miasta, bo po raz pierwszy zgromadził on pod jednym dachem wszystkie rozproszone po mieście rynki. W 1937 roku został zburzony, a w jego miejscu powstał plac Plaza de Abastos z prężnie działającym targowiskiem, będącym dziś najważniejszym w całym mieście miejscem handlu. Mieszkańcy Santiago udają się tam jednak nie tylko na zakupy, ale także na spotkania ze znajomymi czy lampkę wina. Nic dziwnego, że lubią spędzać tam czas, bo korytarze Mercado de Abastos dzięki szerokiej gamie najświeższych produktów są w stanie pobudzić wszystkie pięć zmysłów.
Inne kościoły Santiago de Compostela
Jeśli szczególnie fascynuje Was sztuka sakralna, to wcale nie musicie polegać tylko na Katedrze w Santiago de Compostela. W obrębie starego miasta jest cała masa świątyń, które miłośnikom tego typu architektury na pewno przypadną do gustu. Podczas spaceru labiryntem uliczek warto zajrzeć do Kościoła San Miguel dos Agros, którego nagą fasadę zdobią cztery karbowane filary, oraz do barokowego Kościoła San Martín Pinario, przyklejonego do klasztoru o tej samej nazwie.
Upewnijcie się, że nie umknie Wam też Kościół San Fiz de Solivio. Uznaje się go za najstarszy kościół w Santiago de Compostela. Podobno to właśnie tam mieszkał słynny pustelnik Pelagius. Jeśli zdecydujecie się zatrzymać przy nim dłużej, koniecznie zerknijcie na płaskorzeźbę z 1316 roku, przedstawiającą Pokłon Trzech Króli.
Uniwersytet w Santiago
Zachwycający dorobek architektoniczny znajdziemy także w liczącym ponad 500 lat budynku Uniwersytetu, który co roku gromadzi w swoich murach 33 tysiące studentów, zarówno tych hiszpańskich jak i międzynarodowych. Ich obecność dodaje miastu świeżego i radosnego charakteru. Widać to szczególnie w nocnym życiu miasta, które wszystkim zainteresowanym oferuje szeroki wachlarz rozrywek. Warto zainteresować się też wyjątkową Biblioteką Uniwersytetu w Santiago, która przechowuje w swojej kolekcji 1 227 796 wolumenów, będąc tym samym piątą największą biblioteką w całej Hiszpanii.
Galicyjskie Centrum Sztuki Współczesnej
Wystarczy zrobić kilka kroków poza mury starego miasta, by odkryć kolejne wartościowe zakątki Santiago. W dość nowoczesnym budynku, zaprojektowanym przez portugalskiego architekta Álvaro Siza Vieirę, znajduje się Centro Galego de Arte Contemporánea, czyli lokalne Centrum Sztuki Nowoczesnej. Wewnątrz muzeum można zobaczyć kolekcję Fundacji Arco, a także tymczasowe wystawy, które poświęcone są najnowszym trendom artystycznym i wyrażają sztukę w najbardziej nieoczekiwanej formie. Znajdziecie tam dzieła współczesnych artystów galicyjskich, hiszpańskich, a nawet międzynarodowych. A z tarasów tego wyjątkowego muzeum można podziwiać jeden z najlepszych widoków na historyczne centrum Santiago de Compostela.
Muzeum Ludności Galicyjskiej
Zafascynowani kulturą Galicji? Jeśli udacie się do Muzeum Ludności Galicyjskiej, wsiąkniecie jeszcze bardziej, bo to, co znajdziecie wśród wystawionych tam eksponatów, odkryje przed Wami wszelkie tajemnice tego regionu. Największą część kolekcji zajmują przedmioty codziennego użytku od dawnych lat tworzone i używane przez ludność Galicji. Raczej nie znajdziecie tam unikatów, arcydzieł czy niespotykanych okazów.
Prezentowane tam obiekty opowiadają historię codzienności mieszkańców Galicji, ale właśnie dzięki temu dostarczają wielu informacji o lokalnych zwyczajach, stylu życia, strukturze społecznej czy wierzeniach. Naczynia, meble, stroje, instrumenty, ceramika… Kolekcja liczy obecnie ponad 15 000 eksponatów i stale się powiększa dzięki ogromnej ilości nieustannie wpływających darowizn.
Parque Alameda
Utworzony w XIX wieku park Alameda to ulubiona przestrzeń zielona zarówno turystów jak i mieszkańców Santiago de Compostela. Ten spokojny i harmonijny teren położony jest w bardzo dobrej lokalizacji graniczącej z historycznym centrum. Czego chcieć więcej? No tak, roślinności, ale tej też nie brakuje w tym miejscu. Cień zapewniają tam ogromne dęby, kasztanowce i drzewa eukaliptusowe, a oczy cieszą pergole, kwietniki, fontanny i niewielkie stawy. To także jeden z najlepszych punktów widokowych na starówkę.
Miłośnicy zieleni na pewno docenią fakt, że nie jest to jedyny park w okolicy. Warto odwiedzić także przykładowo Santo Domingo de Bonaval. Kiedyś na jego miejscu znajdował się cmentarz, a dziś jest to miejsce oferujące doskonałe warunki do popołudniowego relaksu na łonie przyrody.
Coś dla łasuchów i głodomorów
Kochacie gastroturystykę? W takim razie pokochacie też Santiago! Stolica regionu słynącego z owoców morza oferuje niezliczoną ilość restauracji serwujących właśnie ten typ dań. Wśród nich króluje oczywiście ośmiornica, gastronomiczny symbol całej Galicji. Nie zapomnijcie też spróbować galicyjskiego wina, szczególnie tego z regionu Ribeira Sacra. Czekacie już na deser? W Santiago de Compostela spróbujecie słynnego Tarta de Santiago, ciasta na bazie migdałów, jaj i cukru (wszystko zgodnie z tradycyjnym, XVI-wiecznym przepisem), lub Piedras de Santiago, przepysznych czekoladek.
Odkryj Galicję
Każdy region Hiszpanii dzieli się na prowincje. Ich nazwy często pokrywają się z nazwami głównych miast wchodzących w ich skład. Galicja dzieli się na cztery prowincje, a każda z nich ma do zaoferowania inne atrakcje turystyczne i ciekawe miejsca:
Zobacz również: Droga św. Jakuba (Camino de Santiago), Procesja Otwartych Trumien As Neves, Rías Baixas.
