Bez wątpienia jest ona jednym z najważniejszych symboli francuskiej stolicy i świadkiem burzliwej historii kraju nad Sekwaną. Na przestrzeni wieków została mocno doświadczona przez los, a ostatnim dramatycznym wydarzeniem, które ją dotknęło był ogromny pożar w 2019 roku.
Katedra Notre-Dame w Paryżu (fr. Cathédrale Notre-Dame de Paris) znajduje się na sekwańskiej wysepce Cite (fr. Île de la Cité) w 4. dzielnicy miasta. Jest nie tylko miejscem kultu religijnego, jak i również jedną z najpopularniejszych atrakcji turystycznych we Francji. Na czym polega jej fenomen? Na kiedy przewidziane jest ponowne otwarcie zabytku dla zwiedzających? Odpowiedzi znajdziesz poniżej.
WARTO WIEDZIEĆ: Francuska nazwa Notre-Dame oznacza po polsku „Nasza Pani”. To arcydzieło architektury sakralnej dedykowane jest Najświętszej Maryi Pannie.
Historia paryskiej Notre-Dame
Korzystne położenie geograficzne Paryża znacznie przyczyniło się do gwałtownego rozwoju tamtejszego handlu. Miasto nad Sekwaną stawało się coraz zamożniejsze, zaczęło nabierać coraz większego prestiżu – również pod względem architektonicznym. Miasto szybko się rozbudowywało i wzmacniało swoją pozycję.
Korzenie Notre-Dame sięgają średniowiecza, gdy, podczas rozkwitu kultu świętego Dionizego – męczennika i patrona Francji, na jego cześć wybudowano w Saint-Denis piękną, gotycką katedrę, która stała się inspiracją do stworzenia podobnego budynku, tym razem w sercu Paryża.
Czy wiedzieliście, że zanim katedra Notre-Dame wyłoniła się w pełnej krasie, musiało upłynąć prawie 200 lat? Ramy czasowe, w których powstawała określa się na lata 1163-1345! Decyzję o jej budowie podjął ówczesny biskup Paryża – Maurice de Sully. Pragnął on wzniesienia majestatycznej świątyni w sercu francuskiej stolicy, a jego plany zostały wsparte finansowo przez francuską monarchię – co w czasach rewolucji francuskiej nie zadziałało na korzyść zabytku symbolizującego „dawny porządek”.
WARTO WIEDZIEĆ: W uroczystości położenia kamienia węgielnego pod katedrę Notre-Dame wziął udział ówczesny papież – Aleksander III.
Na przestrzeni wieków katedra Notre-Dame była wielokrotnie doprowadzana do ruiny, a później odnawiana. Uległa poważnym uszkodzeniom podczas Wielkiej Rewolucji Francuskiej w 1789 roku – zniszczone zostały m.in. posągi z Galerii Królewskiej, a wykonane z brązu, wiekowe dzwony przetopiono (z wyjątkiem dzwonu Emmanuela ulokowanego w Południowej Wieży).
Pomimo niesprzyjających okoliczności, w swojej historii miała wybitnych obrońców, którzy nie pozwolili, aby jeden z najważniejszych zabytków francuskiej stolicy zniknął z panoramy miasta. Mowa tutaj o Napoleonie Bonaparte, który właśnie katedrę Notre-Dame wybrał na miejsce swojej koronacji i to właśnie tam zyskał tytuł cesarza Francji! Kolejną postacią mającą swój znaczny udział w zachowaniu świetności katedry był pisarz Victor Hugo, autor powieści „Dzwonnik z Notre Dame”.
WARTO WIEDZIEĆ: Victor Hugo w przypisie autora z 1832 roku do „Dzwonnika z Notre-Dame” wyraźnie zaznaczył: Niezależnie od tego, jaka będzie przyszłość architektury i w jaki sposób młodzi architekci rozwiążą kiedyś zagadnienia swojej sztuki – czekając na nowe budowle konserwujmy budowle stare… I jeżeli to tylko jest możliwe, nauczmy naród kochać architekturę narodową.
Architektoniczna maestria katedry Notre-Dame w Paryżu
Architektura katedry Notre-Dame w Paryżu to prawdziwy dowód ludzkiej pomysłowości i ekspresji artystycznej. Kultowa budowla reprezentuje francuską architekturę gotycką, która rozkwitła w średniowieczu. Świątynia jest świadectwem wizji, umiejętności i poświęcenia niezliczonych budowniczych, którzy przez wieki trudzili się, aby powołać ją do życia. Przyjrzyjmy się zatem najsłynniejszym elementom architektonicznym tworzącym Notre-Dame.
Sklepienia krzyżowo-żebrowe i „latające przypory” – charakterystyczne dla gotyckiej architektury sklepienia krzyżowo-żebrowe ustabilizowały konstrukcję dość wysokiego jak na tamte czasy budynku (wysokość dachu – 35 metrów, wysokość wież – 69 metrów, wysokość iglicy – 96 metrów). Poprzez zastosowanie tego rozwiązania mniejszy nacisk oddziałuje na ściany nośne, co pozwoliło na zainstalowanie tam wielkich okien i witraży, które wpuszczają do środka wiele światła słonecznego. Uzyskanie efektu ogromnej przestrzeni wewnątrz świątyni było możliwe dzięki tzw. „latającym przyporom”, czyli systemowi przyporowemu, który polega na częściowym przeniesieniu ciężaru sklepienia krzyżowo-żebrowego nawy głównej na zewnętrzne filary.
Witraże – szczególnie pięknymi ozdobami Notre-Dame są witraże, zwłaszcza te w kształcie rozet. Każdy z nich w unikatowy sposób przedstawia dzieje biblijnych postaci. Blask słoneczny, który wpada przez te kolorowe dzieła sztuki do środka katedry tworzy wewnątrz nieziemską atmosferę.
Dzwony – prym wśród 10 katedralnych dzwonów z Notre-Dame wiedzie mieszczący się w Wieży Południowej dzwon Emmanuel. Ten kolos ważący 13 ton jako jedyny przetrwał Wielką Rewolucję Francuską z 1789 roku. Nazwy innych dzwonów to: Anna Genowefa (Anne-Geneviève), Maria (Marie), Gabriel, Denis, Marcel, Szczepan (Étienne), Benedykt-Józef (Benoît-Joseph), Maurycy (Maurice) oraz Jan Maria (Jean Marie).
Gargulce i maszkarony – apel Victora Hugo, by szanować dziedzictwo kulturowe kraju wybrzmiał donośnie – niczym katedralne dzwony. W połowie XIX wieku Notre-Dame przeszła gruntowną renowację przeprowadzoną przez francuskiego architekta Eugène-Emmanuela Viollet-le-Duca. Pozwolił sobie także na wolność artystyczną, dodając między innymi niezwykłe, nieco przerażające rzeźby na dachu i fasadach – gargulce czy maszkarony, które od tamtego czasu stały się nieodłącznymi elementami tej paryskiej katedry.
Zachodnia fasada – to najbardziej charakterystyczna część tej nadsekwańskiej świątyni. Znajdują się na niej trzy portale – Portal św. Anny (fr. Le Portail Sainte-Anne), Portal Sądu Ostatecznego (fr. Le portail du jugement dernier), oraz Portal Dziewicy (fr. Le Portail de la Vierge) – dedykowany Matce Bożej. Ta część Notre-Dame jest niezwykle bogato zdobiona, nasycona religijnymi odniesieniami, które ukazują sceny z życia świętych. W Galerii Królewskiej, którą ulokowano tuż pod legendarną rozetą, umieszczone są wizerunki biblijnych władców Judy. Należy jednak wspomnieć, że nie mamy tutaj jednak do czynienia z oryginalnymi posągami (zniszczonymi podczas Wielkiej Rewolucji Francuskiej), a ich XIX-wiecznymi odpowiednikami.
Pożar katedry Notre-Dame
Wieczorem 15 kwietnia 2019 roku w katedrze doszło do wielkiego pożaru. Podczas prac konserwatorskich na poddaszu budynku wybuchł potężny ogień, który zniszczył dach katedry, nie przetrwała również XIX-wieczna iglica wykonana podczas renowacji przeprowadzonej przez Eugène’a Viollet-le-Duca. Niestety, taki sam los spotkał także część średniowiecznych sklepień krzyżowo-żebrowych. Zatrwożonym o stan katedry Notre-Dame w Paryżu otuchy przyniosła wiadomość, że zarówno konstrukcja budynku, jak i fasada zachodnia zostały ocalone przed zniszczeniem.
Zwiedzanie katedry Notre-Dame
Odbudowę katedry Notre-Dame przewidziano na grudzień 2024 roku. Prezydent Francji dołożył wszelkich starań, aby zabytek jak najszybciej odzyskał swój dawny blask. Ogłosił międzynarodową zbiórkę pieniędzy, dzięki której każdy mógł dołożyć swoją cegiełkę w skomplikowanym procesie renowacji. Jednym z dowodów na sławę zabytku przez może być ogromna fala wsparcia materialnego po pożarze na odbudowę katedry Notre-Dame.
Nad prawidłowym i sprawnym przebiegiem prac czuwa duet architektów – Philippe Villeneuve i Rémi Fromont. Zadaniem zespołu rekonstruującego katedrę jest jak najwierniejsze odzwierciedlenie jej wyglądu sprzed pożaru. Nie ma więc mowy o kreatywnych pomysłach w stylu Eugene’a Viollet-le-Duca. Na nieco więcej może pozwolić sobie Bas Smets – architekt krajobrazu. To właśnie jemu powierzono zaprojektowanie terenu wokół katedry. Zgodnie z jego wizją w otoczeniu Notre-Dame pojawi się piękna przyroda, setki drzew, w których cieniu będzie można na nowo podziwiać średniowieczny zabytek.
Ciekawostki o katedrze Notre-Dame w Paryżu
Nie wszyscy wiedzą, że na terytorium obecnego Paryża niegdyś ulokowana była Lutecja – starożytna osada. W krypcie archeologicznej znajdującej się pod katedrą Notre-Dame zachowały się fragmenty ówczesnych zabudowań. Co ciekawe, krypta archeologiczna jest obecnie otwarta dla zwiedzających, bez względu na trwające prace rekonstrukcyjne.
Cenne relikwie znajdujące się w katedrze Notre-Dame zostały ocalone przed spłonięciem w pożarze. Są to m.in. relikwiarz drzewa Krzyża Świętego, korona cierniowa Chrystusa czy tunika św. Ludwika IX, XIII-wiecznego króla Francji. Część z nich została przeniesiona z kaplicy Sainte-Chapelle, o czym pisaliśmy już wcześniej.
Informacje praktyczne
- Adres: 6 Parvis Notre-Dame – Pl. Jean-Paul II, 75004 Paris, Francja
- Kup bilety na GetYourGuide
