W czasach rozluźnienia norm moralnych przypomniało ono duchowieństwu o zasadach, którymi powinny kierować się osoby poświęcające życie służbie Bogu. Nie ulega wątpliwości, że jego pojawienie na mapie Francji stało się punktem zwrotnym w dziejach chrześcijańskiej Europy.
Opactwo w Cluny pod wezwaniem św. Piotra i Pawła (fr. Abbaye de Cluny) znajduje się w środkowo wschodniej części Francji w regionie Burgundia-Franche-Comté. Niestety, na przestrzeni wieków, zwłaszcza podczas Wielkiej Rewolucji Francuskiej, cały kompleks architektoniczny, który się na nie składał, odniósł poważne zniszczenia, a do współczesności z zabytkowych konstrukcji zachowało się niewiele.
Najbardziej imponującą budowlą opactwa była Maior Ecclesia, znana też jako Cluny III, która przez kilka wieków wiodła prym jako największa chrześcijańska świątynia Europy, jednak musiała ustąpić miejsca Bazylice św. Piotra i Pawła w Rzymie.
Opactwo w Cluny było udoskonalane i rozbudowywane w innych epokach niż średniowiecze, co oddają m.in. gotycka kaplica pogrzebowa opata Jana Burbona oraz gotycki pałacyk, w którym obecnie znajduje się Muzeum Sztuki i Archeologii. Jesteście ciekawi, jakie tajemnice kryje największa atrakcja miasta Cluny? Jeśli tak, to serdecznie zapraszam Was do lektury!
WARTO WIEDZIEĆ: Dobrą bazą wypadową do Cluny stanowi ulokowany około 90 kilometrów na południe od niego Lyon. Jeśli wybieramy podróż komunikacją międzymiastową, musimy wiedzieć, że wyprawa pomiędzy tymi punktami najczęściej wiąże się z przesiadkami. Dlatego też ciekawą, dodatkową opcją będzie skorzystanie ze strony RentalCars i wynajęcie auta.
Geneza opactwa w Cluny
Okres, w którym założono opactwo w Cluny nie stanowił przypadku. Dlaczego? W X wieku w Kościele Katolickim na porządku dziennym była symonia, czyli sprzedawanie majątków, godności kościelnych oraz sakramentów. Do tego, duchowni podlegali bezpośrednio świeckim władcom, co wiązało się z wypełnianiem licznych obowiązków mających o wiele więcej wspólnego ze sferą profanum niż sacrum. Mam tu na myśli chociażby ich udział w wystawnych biesiadach, często nieprzystających powadze urzędu.
Opactwo w Cluny powstało w 910 roku z inicjatywy księcia Akwitanii – Wilhelma I Pobożnego. W kolejnych latach Cluny stworzyło dużą kongregację, która miała za zadanie zrzeszać klasztory benedyktyńskie i na nowo przypomnieć duchowieństwu o pobożności, pracowitości, pokorze i skromności, które głosi maksyma św. Benedykta, czyli „ora et labora” – „módl się i pracuj”. W skrócie można więc stwierdzić, iż zakonnicy z Cluny postulowali o radykalne zaostrzenie zasad moralnych wśród duchowieństwa.
Wilhelm I Pobożny nadał opactwu w Cluny przywilej uwalniający benedyktynów spod pieczy świeckich władców. Tym samym zwolnieni z przyszłych zobowiązań wobec władcy, zakonnicy mogli oddać się wyłącznie służbie Bogu, podlegając tylko papieżowi.
W 931 roku papież Jan XI uprawomocnił opactwo w Cluny do wprowadzania reform na szeroką skalę, tak więc administratorzy podległych klasztorów służyli macierzystej instytucji we Francji. Tym samym europejska warstwa duchowna zaczęła wracać „na właściwe tory”.
Tradycyjny benedyktyński model klasztoru i wartości, które za tym szły sprawiły, że Cluny szybko stało się punktem odniesienia na chrześcijańskiej mapie Europy. Nie ulega wątpliwości, że reforma kluniacka pomogła na nowo podnieść prestiż Kościoła. Warto również podkreślić, że narzucenie nowych standardów moralnych nie byłoby tak skuteczne bez wsparcia ze strony Watykanu.
WARTO WIEDZIEĆ: Poprzez dekret z 1789 roku o likwidacji domów zakonnych opactwo w Cluny przestało istnieć.
Od wielkiego przedsięwzięcia, aż po ruiny opactwa
Pierwszym elementem w kompleksie architektonicznym opactwa była karolińska rezydencja ofiarowana zakonnikom przez Wilhelma I Pobożnego, znana jako Villa Cluniaca. Jednak z racji tego, że opactwo rosło w siłę, w kolejnych latach pojawiły się sąsiadujące zabudowania, które razem stworzyły monumentalne dzieło. Jako drugi pojawił się skonstruowany w latach 915-927 budynek o nazwie Cluny I. Kolejnym był Cluny II i warto w tym miejscu wspomnieć, że łączne prace nad budową nowego klasztoru trwały dość długo, bo jeszcze przez kilkanaście dekad – aż do lat 80 XII wieku. Po końcowym etapie budowy Cluny II, rozpoczęto tworzenie architektonicznego dzieła, które wyróżniało kluniackie opactwo na tle innych.
Bez wątpienia perłą w koronie tego kompleksu architektonicznego była majestatyczna Maior Ecclesia, znana również pod nazwą Cluny III. Opat Hugues de Semur pragnął stworzyć świątynię, która reprezentowałby boską potęgę. W 1088 roku rozpoczęto budowę, a prace zakończono niespełna 40 lat później. Przez kilka wieków, aż do powstania Bazyliki św. Piotra w Rzymie, majestatyczne sklepienia Cluny III, które sięgały 30 metrów (!) zapewniały Maior Ecclesia palmę pierwszeństwa pod względem rozmachu, dając świątyni tytuł największej budowli sakralnej w świecie chrześcijańskim Zachodu.
Głównym architektem Cluny III był Hèzelon de Liège, jednak z wielkiego dzieła do współczesności zachowały się tylko wieża dzwonnicza Eau Bénite, fragment jednego z transeptów i niewielki odcinek zachodniego muru.
Patrząc na budowle wchodzące w skład dawnego kluniackiego opactwa, da się oczywiście zauważyć charakterystyczny dla wczesnego średniowiecza styl romański, jednak przechadzając się po terenie opactwa, dostrzeżemy też architekturę gotycką. Mowa tutaj o kaplicy pogrzebowej, a także pałacyku opata Jana Burbona, gdzie aktualnie znajduje się Muzeum Sztuki i Archeologii.
WARTO WIEDZIEĆ: Dzięki pracy i zaangażowaniu wielu osób na filmie 3D udało się zrekonstruować pierwotny wygląd opactwa w Cluny. Goście odwiedzający to miejsce mogą go obejrzeć i samodzielnie ocenić skalę zmian, przez które przeszedł ten budynek.
Muzeum Sztuki i Archeologii w Cluny
Również gotycki pałacyk 42. opata Cluny, Jana Burbona, uniknął niegdyś całkowitej destrukcji, dzięki czemu obecnie znajduje się w nim Muzeum Sztuki i Archeologii w Cluny. Budynek stał się własnością narodową w 1789 roku, natomiast osiem lat później trafił w ręce prywatnych właścicieli, którzy zadbali o utrzymanie go w odpowiednim stanie.
Jeden z późniejszych właścicieli posiadłości, Jean-Baptiste Ochier umieścił tam swoją kolekcję wartościowych przedmiotów. Wdowa po nim przekazała nieruchomość w ręce miasta Cluny, a ogromne wsparcie ze strony darczyńców pozwoliło na powiększenie kolekcji. Tym samym Muzeum Sztuki i Archeologii w Cluny zostało otwarte dla odwiedzających w 1866 roku.
Przez dekady powiększało ono swoją kolekcję o eksponaty odkryte w skutek różnego rodzaju wykopalisk archeologicznych nie tylko na terenie francuskiego opactwa, jak i całego Cluny. Mowa tutaj m.in. o rzeźbach, ocalałych fragmentach zabudowań budynków – chociażby fryzów, czy kapiteli, około 4 tys. cennych woluminów (w tym niespełna 2 tys. pochodzących bezpośrednio z czasów świetności opactwa). W muzeum nie zabrakło także makiet rekonstruujących kluniacką instytucję w pełnej krasie.
Informacje praktyczne
- Bilety wstępu do Opactwa Cluny najlepiej kupić z wyprzedzeniem. Unikniesz wówczas stania w długiej kolejce oraz ominie Cię ryzyko, że wszystkie bilety zostały wyprzedane.
- Adres: Place du, Rue du 11 Août 1944, 71250 Cluny, Francja
- Godziny otwarcia: od poniedziałku do niedzieli w godz 9:30-17:00.
- Kup bilety na GetYourGuide
