Włoska kraina domków trulli jest jednym z najczęściej odwiedzanych zakątków na południu Italii. I nikt nie powinien dziwić się zmierzającym tam tłumom turystów, bo tak wyjątkowej architektury, jaką cieszy się Alberobello, próżno szukać w innym zakątku świata.
Alberobello, położone we włoskim regionie Apulia, to niewielka miejscowość słynąca z charakterystycznych domków trulli. Choć te typowe domki znaleźć można w całej dolinie Itria, położonej tam, gdzie na mapie Włoch zaczyna się tzw. obcas, to właśnie w Alberobello znajduje się najwięcej trulli. Tę krainę jak z bajki odwiedza w ciągu roku aż milion turystów z całego świata i nic w tym dziwnego, bo tak wyjątkowego miejsca próżno szukać gdzieś indziej.
Miasteczko dzięki swoim 1 500 domkom w stylu trulli wpisane zostało w 1996 roku na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Zadowoleni z wizyty w Alberobello na pewno będą jednodniowi turyści, ale jeśli wśród domków trulli chcecie spędzić więcej czasu, ta okolica obfituje też w miejsca noclegowe. Bez problemu dotrzesz tu własnym samochodem, a jeśli wolisz transport publiczny, do dworca kolejowego w Alberobello docierają pociągi z Bari czy pobliskiego Monopoli.
WARTO WIEDZIEĆ: Samochód na wakacje możesz w kilka minut wynająć w serwisie RentalCars. Z kolei bilety kolejowe lub autobusowe, zarezerwujesz online na stronie Omio.
Historia Trulli w Alberobello
Choć Alberobello na pierwszy rzut oka zdaje się być miejscem o długiej historii, wbrew pozorom nie jest to stare miasteczko. Nazwa Alberobello oznacza „majestatyczny dąb”, co nawiązuje do faktu, że teren ten zanim został zurbanizowany pokryty był gęstą roślinnością. Podziwiane dziś przez turystów z całego świata miasto powstało w XVI wieku i mimo tego, że założone zostało przez hrabiów Conversano, ci właściciele ziemscy powierzyli zarządzanie terytorium chłopom.
Jako że Królestwo Neapolu według prawa od każdego nowo wybudowanego, murowanego domu pobierało podatek, w miasteczku postawiono stworzone z kamienia wapiennego trulli, celowo sprawiające wrażenie tymczasowych i niepewnych pod względem konstrukcji, by uniknąć konieczności zapłaty. Po początkowym zasiedleniu około 40 trulli okazało się, że domki są wyjątkowo solidne, stąd w 1620 roku nastąpiła duża ekspansja, a w 1797 r. Alberobello zostało uwolnione od wszelkich zobowiązań fiskalnych. Dziś tradycja trulli jest wciąż żywa i ma się całkiem dobrze dzięki wyjątkowej popularności i zainteresowaniu turystów.
Czym są domki Trulli?
Bajkowe domki Trulli w Alberobello to specyficzne, jedyne w swoim rodzaju wiejskie konstrukcje zbudowane w większości na planie koła. Termin trullo wywodzi się od greckiego słowa oznaczającego kopułę, który w zitalianizowanej formie brzmi truddu. Ściany trulli powstają z łupków wapiennych, a do budowy domów niepotrzebna jest żadna zaprawa. Najbardziej charakterystyczną cechą tych zabudowań są jednak ich stożkowe dachy, ułożone z suchego kamienia.
To, co szczególnie zachwyca i zadziwia zwiedzających to znajdujące się na dachach trulli znaki -symbole z wapna, którymi mieszkańcy chcieli zapewnić sobie szczęście i dobrobyt oraz odstraszyć złe moce. Pierwsze powstałe w Alberobello trulli nie miały okien ani kominów, z czasem jednak, wraz ze wzrostem zainteresowania, konstrukcje zaczęły być coraz większe i złożone, czasem nawet składające się z kilku części. Dziś kamienne ściany i wyjątkowo małe okna trulli są doskonałą ochroną przed letnimi upałami, a zimą – stanowią doskonałą izolację cieplną.
Zwiedzanie Alberobello
Trulli w Alberobello skupione są głównie wokół historycznego centrum miasteczka, nazywanego Zona Trulli. To tam znaleźć można starsze i bardziej współczesne domki w stylu trulli, a także sklepy, restauracje, a nawet kościół utrzymany w tym unikatowym stylu. W tej części miasta wyróżnić można dwie główne strefy: tłoczne i gwarne Rione Monti, pełne turystycznych zakątków oraz zdecydowanie spokojniejsze Riore Aia Piccola, w którym łatwo znaleźć warte uwagi zabytki.
Główną ulicą, będącą łącznikiem tych dwóch dzielnic jest Via Indipendenza, której bieg kończy podłużny plac Lago Martellotta. Znaleźć tam można bary i sklepy, a w dni targowe także stragany z lokalnym rzemiosłem. Warto pamiętać, że oprócz indywidualnego, spokojnego spaceru po Alberobello, to urokliwe miasteczko można także poznać w towarzystwie przewodnika, który z pewnością nie pozwoli, by komukolwiek umknął choć jeden szczegół z fascynującej historii tych domków. Tego typu wycieczki z przewodnikiem możesz zarezerwować np. w serwisie GetYourGuide.
Rione Monti
Ponad 1000 trulli znajduje się Rione Monti, będącym zdecydowanie najbardziej turystyczną i najczęściej odwiedzaną częścią Zona Trulli w Alberobello, szczególnie w szczycie sezonu. Duża część znajdujących się tam domków wykorzystywana jest do celów komercyjnych. W małych restauracjach można przystanąć, by skosztować lokalnych win i oliwek. Wiele trulli okazuje się także być sklepikami z pamiątkami, gdzie dostępne są wszelkiego rodzaju upominki, od magnesów i kuli śnieżnych z trulli w środku, do wyjątkowych mapek pomagających rozszyfrować tajemnicze symbole na dachach domków.
Warto pamiętać, że wizyta w takich sklepikach to nie tylko szansa na małe zakupy, ale także odkrycie wyjątkowych punktów do obserwacji, bo niektóre z kiosków w swoim wnętrzu skrywają tarasy widokowe, z których podziwiać można panoramę Alberobello. Do głównych i najbardziej popularnych ulic w tej dzielnicy należą pełna restauracji Via Monte S. Michele oraz Via Monte Pertica.
Kościół św. Antoniego z Padwy
Nad Rione Monti dominuje masywny budynek Kościoła Sant’Antonio di Padova, wzniesiony w 1927 roku w ciągu zaledwie czternastu miesięcy. To jedyny w swoim rodzaju kościół, który choć jest zdecydowanie młodszy od tradycyjnych trulli w Alberobello, swoim stylem doskonale wpasowuje się w otoczenie małych domków na planie koła.
Fasada budynku jest podzielona na trzy części. Centralna, wcięta, przedstawia duży łuk, w którym umieszczony jest portal wejściowy. Kościół powstał na planie krzyża greckiego, a jego dach, łudząco przypominający stożkowe trullo, zakończony jest kwadratowym świetlikiem. Skromne wnętrze Kościoła Sant’Antonio di Padova posiada trzy ołtarze, a wśród niewielu dekoracji znajdują się płaskorzeźby nawiązujące do wydarzeń z życia świętego Antoniego oraz dekoracja ściany centralnej, stworzona przez Adolfo Rollo.
Trullo syjamskie
Przy Via Monte Nero znajduje się trullo inne niż wszystkie. Nazywane syjamskim, podwójne trullo, według legendy należało do dwóch braci bliźniaków, którzy po sprzeczce spowodowanej miłosnymi rozterkami postanowili otworzyć drzwi swojego bliźniaczego domu po dwóch stronach budynku, wychodząc na różne ulice. To właśnie ta historia sprawiła, że syjamskie trullo stało się dla mieszkańców Alberobello symbolem życia osobno, pomimo fizycznej bliskości czy więzów krwi. Domek ma schodkową strukturę, bez okien, z fundamentami wykonanymi z dużych, świeżo obrobionych głazów i składa się z dwóch połączonych ze sobą trulli, choć każdy z nich ma osobne wejście. Wewnątrz da się też zauważyć dwie różne struktury, które połączone są drzwiami. Latem można odwiedzić wnętrze Trullo Siamese za niewielką opłatą.
Riore Aia Piccola
W tej części miasta nie ma co prawda tylu trulli ile w dzielnicy Rione Monti, ale Riore Aia Piccola jest równie malownicza, a zdecydowanie mniej głośna i tłoczna. Dzielnica ta położona jest na południowo-wschodnim zboczu Alberobello. Ten obszar centrum miasta to głównie strefa rezydencjalna i jedyna część nietknięta przez działalność handlową. Mimo wszystko zdecydowanie jest to okolica warta uwagi i dłuższego spaceru, bo skrywa wśród swoich uliczek niejeden zabytek. Spacer po Riore Aia Piccola pomoże lepiej wyobrazić sobie, jak miasteczko mogło wyglądać jeszcze kilkadziesiąt lat temu.
Muzeum Terytorialne w Casa Pezzolla
W centralnej części miasta znajduje się największy kompleks przylegających do siebie i połączonych trulli, Casa Pezzolla. Składa się on z łącznie piętnastu struktur trullo, które znacznie różnią się od siebie i pochodzą z różnych okresów historycznych. Chociaż poszczególne pomieszczenia da się bez problemu rozróżnić, wierzchołki dachów zostały ze sobą połączone tworząc jedno, wspólne dla całego budynku nakrycie. Najstarsze jądro trulli charakteryzuje się murami zbudowanymi z nieoszlifowanych kamieni, położonych raczej niedbale i bez żadnego spoiwa. Pozostałe części, dobudowane do oryginalnej konstrukcji w późniejszych latach, są widocznie bardziej dopracowane. Ich mury tworzą kwadratowe, regularne, dobrze ułożone kamienie.
Ciekawa jest także fasada Casa Pezzolla, na której można dopatrzeć się niewielkich dekoracji w postaci kamiennego gzymsu czy ornamentów przy oknach i drzwiach. Uroku temu budynkowi dodaje także niewielki balkon z ciosanego kamienia, który zamyka okno na pierwszym piętrze. Dziś ten wyjątkowy budynek jest siedzibą Muzeum Terytorium, które powstało z potrzeby zachowania i opowiedzenia historii trulli w Alberobello. Wewnątrz muzeum znajdują się narzędzia, artefakty i dowody związane z historią, tradycjami i folklorem tego obszaru.
Trullo Sovrano
Jednym z obowiązkowych przystanków podczas zwiedzania centrum Alberobello jest Trullo Sovrano. To jedyne trullo, które ma podwyższoną podłogę, dostępną od wewnątrz za pomocą murowanych schodów, i jedno z pierwszych, które zostały zbudowane przy użyciu zaprawy. Jego główna kopuła o wysokości około 14 metrów wznosi się w centrum grupy dwunastu mniejszych stożków.
Trullo Sovrano reprezentuje maksymalną pojemność projektową osiągniętą dla budynków trullo, a jednocześnie zwiastuje ogólną zmianę w technice budowy trulli. Przez wieki to trullo pełniło różne funkcje. Było kaplicą, apteką, klasztorem, wiejskim oratorium, mieszkaniem, a na początku XIX wieku przechowywano w nim nawet relikwie świętych Kosmy i Damiana – patronów Alberobello. Pod koniec XIX wieku stało się własnością rodziny Sumerano i jest obecnie wykorzystywane jako przestrzeń wystawiennicza na ekspozycje i spotkania kulturalne.
Casa d’Amore
Jeśli w przypadku domu d’Amore spodziewaliście się wzruszającej historii miłosnej, to nic bardziej mylnego. Stojący przy Piazza del Popolo dom z 1797 roku wzniesiony został przez Francesco d’Amore i to właśnie od nazwiska konstruktora wzięła się jego dzisiejsza nazwa.
Casa d’Amore to pierwszy dom, który powstał po tym, jak zadeklarowano, że mieszkańcy Alberobello mogą zacząć budować zgodnie ze swoimi preferencjami. Jest to więc pierwszy dom, do którego powstania oficjalnie użyto zaprawy. Już na pierwszy rzut oka widać, że różni się on od tradycyjnych trulli. Ma dodatkowe piętro, wejściowe schodki oraz uroczy balkon, z którego doskonale widać okolicę. Jego lokalizacja, na dzisiejszym placu Piazza Ferdinand IV de Bourbon, nie jest przypadkowa, bo jego pierwsze piętro było doskonale widoczne z pobliskiej rezydencji hrabiów. Dom ten od 1930 roku uznawany jest za zabytek narodowy i obecnie mieści się w nim lokalny Departament Turystyki.
Bazylika świętych Kosmy i Damiana
Między tysiącami trulli, które znajdują się w Alberobello, ukryte są prawdziwe perełki architektury, które zupełnie odbiegają swoim stylem od tradycyjnych domków. Jednym z nich jest z pewnością Bazylika świętych Kosmy i Damiana, największa świątynia w mieście poświęcona patronom miasta. Choć kult tych świętych rozpoczął się prawdopodobnie już w XVII wieku, ich wizerunek pojawił się na ołtarzu niewielkiej kaplicy dopiero w 1725 roku. Szybko jednak ta mała świątynia zaczęła być powiększana, a w jej pobliżu zbudowano pierwszy cmentarz.
Rok 1785 był dla bazyliki rokiem wyjątkowym, bo to właśnie wtedy z Rzymu przybyły relikwie obu świętych. Kolejne stulecia upływały kościołowi pod znakiem zmian. Przebudowano fasadę, dobudowano dzwonnice, zmieniono portale i uzupełniono dekoracje. Dzisiejsza wapienna fasada wyróżnia się szczególnie dekoracyjnymi kolumnami i pilastrami. Portal z brązu zdobi osiem płaskorzeźb, a przechodząc przez niego, wejść można do pełnego skarbów wnętrza. Największe wrażenie robią tam ołtarz główny z czerwonego granitu i wiszący krucyfiks, a także dziesięć paneli, które zdobią dwa ramiona kościoła.
Punkty widokowe w Alberobello
Będąc w Alberobello, domki trulli warto zwiedzić od środka, by przyjrzeć się dokładnie konstrukcyjnym niuansom, ale nie można tam także zapomnieć o wizycie na jednym z licznych punktów widokowych. Te miejsca pozwalają zachwycić się piękną panoramą, w której główną rolę grają oczywiście wszechobecne trulli. Doskonałym tarasem, z którego widać całe miasteczko usiane charakterystycznymi domkami i osobliwe symbole na dachach trulli jest Villa Comunale Belvedere Parco. Tam, oprócz zrobienia świetnych zdjęć, odpocząć można wśród zieleni w pobliskim parku.
W samym centrum Rione Aia Piccola łatwo jest znaleźć inny punkt widokowy – Belvedere Santa Lucia, znajdujący się tuż przy Chiesa di Santa Lucia. Idąc z kolei pod górę malowniczą ulicą Via Brigata Regina, wystarczy wejść w niepozorną bramę znajdującą się po prawej stronie, by odkryć Belvedere Giardini Pub. To nie tylko jeden z najlepszych punktów widokowych w Alberobello. Warto tam także usiąść w barze Villa Belvedere lub przejść pieszo przez uroczy, niewielki park.
