Język baskijski – Najstarszy język w Europie

Potocznie mówi się na niego euskara (hiszp. euskera). I choć od lat jest przedmiotem badań wielu naukowców, na jego temat wciąż wiadomo bardzo niewiele…

W wyniku upadku Rzymian plemiona baskijskie musiały stawić opór kolejnym najeźdźcom: Gotom, Frankom i Maurom. Po rekonkwiście w Hiszpanii językiem urzędowym stała się łacina, a następnie romance, czyli poprzednik języka kastylijskiego.

Przez wieki te trzy języki współistniały na obszarze Kraju Basków, jednak wraz z rozwojem struktur państwowych i zależności ekonomicznych między regionami pozycja języka baskijskiego słabła. Proces ten uległ przyspieszeniu w szczególności w wieku XIX. Miało to przede wszystkim związek z toczącymi się w tym czasie wojnami karlistowskimi. Baskowie opowiedzieli się za sukcesją księcia Karola, ostatecznie wygrała jednak jego przeciwniczka, królowa Izabela. Jej zwolennicy, w większości liberałowie, nasilili działania, aby ujednolicić Hiszpanię pod względem kulturalnym i politycznym. Między innymi w wyniku tego zreformowali system edukacyjny oraz pozbawili Basków niektórych praw, będących fundamentem autonomii baskijskich prowincji.

W tym czasie w Kraju Basków rozwinął się też znacznie przemysł, co wiązało się ze wzrostem zapotrzebowania na siłę roboczą. Liczba robotników, pochodzących z innych regionów kraju szybko rosła. Wszystko to miało wpływ na znaczne umocnienie się języka kastylijskiego w Kraju Basków. Paradoksalnie, to jednak spowodowało zdecydowaną reakcje grup, które obawiały się zaburzenia starych zwyczajów.

Wśród nich wyróżnia się w szczególności twórca istniejącej do dzisiaj Baskijskiej Partii Narodowej, Sabino de Arana y Gori. Jest on nazywany ojcem baskijskiego nacjonalizmu, choć sam nauczył się euskery dopiero w wieku 25 lat! Znajomość tego języka miała kluczowe znaczenie w opracowanym przez niego planie „narodowego przebudzenia” Basków. Działanie tego ideologa sprawiło, że język baskijski wrócił z powrotem do życia politycznego, kulturalnego i ekonomicznego.

Za czasów dyktatury Franco, euskera ponownie stała się jednak językiem używanym jedynie w gronie rodzinnym. Po okresie najcięższych represji, w latach 50. XX wieku zaczęły powstawać szkoły (bask. ikastola), nauczające języka baskijskiego oraz geografii i historii Kraju Basków.

Język baskijski wciąż żywy

Obecnie liczbę użytkowników języka baskijskiego szacuje się na około 714 000 osób. Większość z nich zamieszkuje Kraj Basków w Hiszpanii, a pozostała część – północną i centralną Nawarrę oraz tzw. Francuski Kraj Basków.

Aktualnie w Kraju Basków w większości szkół podstawowych i średnich część przedmiotów jest nauczana w euskerze, a wszystkie nazwy miejscowości są zapisane najpierw w języku baskijskim, a dopiero później po hiszpańsku (a mówiąc precyzyjniej – po kastylijsku). Ukazują się również pisma i książki w euskerze, a w telewizji są emitowane programy w tym języku.

Przydatne zwroty w języku baskijskim

Osobom, które planują wakacje w Kraju Basków z pewnością przyda się znajomość kilku podstawowych zwrotów w języku baskijskim. Użytecznymi słowami na pewno będą:

• Agur – w Kraju Basków rzadko można usłyszeć hiszpańskie adiós, miejscowi zwykli używać baskijskiego odpowiednika tego słowa, czyli właśnie agur (wymawia się tak, jak się pisze).
• Kaixo/Aupa – te dwa słowa oznaczają „cześć”, choć to pierwsze jest bardziej formalne (wymawia się kaiszo oraz opa).
• Eskerrik asko – ten zwrot oznacza dziękuje (wymawia się tak, jak się pisze).
• Euskadi / Euskal Herria – po baskijsku Kraj Basków.

Odkryj Kraj Basków

Każdy region Hiszpanii dzieli się na prowincje. Ich nazwy często pokrywają się z nazwami głównych miast wchodzących w ich skład. Kraj Basków dzieli się na trzy prowincje, a każda z nich ma do zaoferowania inne atrakcje turystyczne i ciekawe miejsca:

Zobacz także: Język baskijski, Pinchos, Tradycja El Olentzero, Fiestas de la Virgen Blanca, Pelota i tradycyjne sporty w Kraju Basków.